Co to jest Stretching?
Stretching to ćwiczenia zwiększające długość i elastyczność mięśni. Najstarszym i najbardziej popularnym sposobem rozciągania jest rozciąganie bierne, statyczne. W późnych latach siedemdziesiątych na podstawie fizjoterapeutycznej metody PNF (proprioceptive neuromuscular facilitation) pojawił się „stretching” jako system ćwiczeń gimnastycznych polegający na napinaniu, rozluźnianiu i ponownym rozciąganiu mięśnia. Według tej koncepcji „rozciąganie” oznaczało ruch zwiększający długość mięśnia, a „stretching” - wytrzymanie
w danej pozycji. Obecnie te dwa słowa to synonimy na określenie ćwiczeń gibkościowych.
Rozciąganie dynamiczne
Opis: Dynamiczne ćwiczenia wykorzystujące pełny zakres ruchu w stawach i siłę mięśni. Wykonuje się je szybko, ale z kontrolą. Przykład: wymachy i krążenia ramion.
W jakim celu: Można stosować na rozgrzewkę, żeby zwiększyć optymalną gibkość w ruchu.
Jak często: Można stosować przed każdym treningiem, nie zaleca się po.
Uwagi: Nie jest to szczególnie efektywny sposób na zwiększenie realnej elastyczności mięśni.
Z powodu odruchu na rozciąganie atakowany w ten sposób mięsień napina się i skraca, zamiast rozciągnąć.
Rozciąganie balistyczne
Opis: Szybkie, pulsacyjne rozciąganie wykorzystujące siłę bezwładności, przekraczające czynny zakres ruchu w stawach. Jest to ruch pasywny, ale dynamiczny. Przykładem mogą być silne wymachy nogą w przód i w tył lub „sprężynowanie” w pozycji zbliżonej do szpagatu.
W jakim celu: Kiedyś stosowane w celu powiększenia zakresu ruchu, jednak obecnie uważa się, że ten rodzaj ćwiczeń jest nieskuteczny
i bardzo kontuzjogenny.
Jak często: Najlepiej WCALE
Uwagi: Podobno ten rodzaj rozciągania wykorzystuje się w sztukach walki. Jeśli ktoś to wie, niech da znać w odpowiedziach!
Rozciąganie statyczne (bierne)
Opis: Polega na przyjęciu odpowiedniej pozycji, w której odczuwalne jest lekkie, przyjemne rozciągnięcie mięśni, odczekaniu 10 – 30 s i pogłębieniu pozycji w celu większego rozciągnięcia na kolejne 10 – 30 s. Ból oznacza koniec zakresu ruchu, mięsień ma się rozluźnić. Definicja Trenera Wade’a: „Rozciąganie rozluźnionych mięśni i tkanek miękkich z wykorzystaniem siły zewnętrznej” Definicja Pawła Caculina: „przeczekiwanie napięcia”.
W jakim celu: Najczęściej stosowane po treningu, w celu rozluźnienia i lepszego dokrwienia mięśni. Rozciągnięte w ten sposób ciało łatwiej pozbywa się produktów przemiany materii i szybciej regeneruje. Delikatne rozciąganie bierne stosuje się też w rehabilitacji, po przebytych urazach.
Jak często: Nie powinno się stosować tego rodzaju ćwiczeń przed treningiem, ponieważ rozluźniony mięsień nie będzie w stanie wygenerować odpowiedniej siły. Można stosować zawsze po treningu z uwzględnieniem szczególnie zaangażowanych grup mięśniowych. Na przykład po bieganiu warto rozciągnąć: Czworogłowe ud (przód), kulszowo – goleniowe (tył ud), zginacze bioder, przywodziciele, naprężacze powięzi szerokiej (zewnętrzna strona ud) i skośne brzucha. Jeśli ktoś chciałby zastosować ten rodzaj stretchingu jako osobną jednostkę treningową, trzeba wcześniej wykonać rozgrzewkę, żeby podnieść temperaturę ciała i rozluźnić stawy. Warto się ciepło ubrać. Jeśli uważasz, że bierne rozciąganie jest dla ciebie, możesz wykonywać je 2 – 3 razy w tygodniu po 40 – 60 minut.
Uwagi: Zarówno Wade, jak Caculin nie zalecają rozciągania biernego jako metody treningowej, z wyjątkiem szczególnych przypadków. Caculin oczywiście kategorycznie zaleca, żeby przebywać w pozycji rozciągnięcia dopóki nie zaczniesz mieć skurczy (w polskim tłumaczeniu „powtarzaj tak długo, aż niemalże zbliżysz się do spazmów”). Jeśli zastanawiasz się, czy jesteś takim „szczególnym przypadkiem”, podpowiadam:
Nie, jeśli:
- Masz harmonijnie rozwiniętą sylwetkę i fizjologiczne zakresy ruchu w stawach
- Zależy ci na sile funkcjonalnej, a nie na super – mobilności
- Panujesz nad swoim ciałem i potrafisz zarówno użyć siły, jak i zrelaksować się.
Tak, jeśli:
- Nie potrafisz się zrelaksować, masz problemy z zasypianiem
- Masz wadę postawy, np. plecy okrągłe – wtedy trzeba rozciągać klatkę piersiową i lepiej zacząć od rozciągania biernego
- Twoje zakresy ruchów są znacznie poniżej przeciętnej
- Chcesz zwiększyć świadomość swojego ciała
Uwaga: Istnieje pojęcie „hipermobilność”, które oznacza nadmierny, niefizjologoczny zakres ruchu w stawach. Hipermobilność wiąże się ze słabością i podatnością na kontuzje. Kończyny rozciąganie biernie do pozycji, w których nie można ich już napiąć, są bezużyteczne funkcjonalnie.
Jeśli ktoś chciałby wiedzieć, jakie są normy zakresu ruchu w danym stawie, można do mnie napisać
na priva, to sprawdzę w podręczniku.
Rozciąganie izometryczne (Inaczej: proprioceptywne torowanie nerwowo – mięśniowe, czyli PNF)
Opis: Jest to bardzo skuteczna metoda aktywnego stretchingu, która polega na „oszukaniu” odruchu na rozciąganie. Łączy w sobie dwie metody: aktywną i pasywną. Po ułożeniu ciała w odpowiedniej pozycji należy napiąć mięśnie rozciągane na kilkanaście – kilkadziesiąt sekund, a następnie rozluźnić i od razu zwiększyć stopień rozciągnięcia. W pogłębionej pozycji wytrzymać, a następnie powtórzyć napięcie izometryczne, rozluźnienie i rozciągnięcie. Na przykład siedząc w rozkroku spiąć mięśnie przywodzące uda, a po odpowiednim czasie rozluźnić się i pogłębić opad tułowia w przód (w tym ćwiczeniu plecy są proste). Te działania wykonuje się do momentu, kiedy mięsień przestaje się wydłużać, zwykle 3 – 5 razy.
W jakim celu: Żeby szybko i efektywnie rozciągnąć mięśnie zachowując kontrolę nad ruchem w ekstremalnych pozycjach. W przykurczach po zadawnionych (niebolesnych już) urazach. Najlepsza metoda, żeby rozciągnąć się do szpagatu albo pełnego mostka.
Jak często: 2 – 3 dni w tygodniu i 2 – 3 serie jednego ćwiczenia. Ćwiczenia warto dobrać tak, żeby angażowały dwie – trzy grupy mięśniowe.
Uwagi: Polecam dodatkowe techniki i ćwiczenia rozciągające opisane przez Pawła Caculina w „Rozciaganiu odprężonym” i „Super stawach”. Sporo wartościowej wiedzy i cennych wskazówek.
Rozciąganie aktywne (trifecta)
Opis: Metoda opisana w książce „Skazany na trening 2” przez jej wynalazcę Paula Wade’a. Stanowi połączenie trzech elementów: triady funkcjonalnej (trzech ćwiczeń angażujących trzy taśmy mięśniowe), „oliwienia” stawów i rozciągania aktywnego. W dużym skrócie: trifecta polega na napinaniu mięśni antagonistycznych do rozciąganych.
W jakim celu: Żeby utrzymać lub pogłębić istniejący zakres ruchu, wzmocnić stawy i zapobiegać kontuzjom.
Jak często: 2 – 7 razy w tygodniu, zależnie od stopnia zaawansowania w treningu siłowym.
Uwagi: Trener Wade stylem nieznoszącym sprzeciwu w „Skazanym na trening 2” wyjaśnia wszystko, więc zainteresowanych odsyłam do książki. Jak to u Wade’a, ważna jest progresja i dochodzenie do celu małymi krokami. Rozciąganie bierne uważa on za stratę czasu i niepotrzebne osłabianie organizmu.
Informacje dodatkowe:
Odruch na rozciąganie: Mechanizm obronny mięśnia. Występuje błyskawicznie, jest wprost proporcjonalny do siły i prędkości rozciągnięcia mięśnia i, co ważne, znika natychmiast po wykonaniu przez mięsień skurczu.
Rodzaje stawów: W ciele człowieka istnieją takie stawy, których ruchomość zależy w większym stopniu od elastyczności mięśni (staw ramienny i biodrowy) oraz takie, które w większym stopniu ograniczają więzadła (np. staw kolanowy i łokciowy, kręgosłup). W treningu gibkości nie należy przeciążać więzadeł, ponieważ chronią stawy przed kontuzjami.
Siła rozumiana jako umiejętność, kontrola nad ciałem, sprawność ciała i umysłu, wymaga odpowiedniej elastyczności mięśni i fizjologicznej ruchomości stawów. Ciało człowieka można porównać do okrętu żaglowego. Mięśnie całego ciała (przez taśmy mięśniowe) przyczepiają się do kręgosłupa jak żagle do masztu. Jeśli jakaś grupa mięśni jest nadmiernie napięta, na stawy i tkanki miękkie działają bardzo niekorzystne przeciążenia. (Maszt się przechyla, pozostałe liny się naciągają, okręt się przechyla). Z tego powodu esencjonalne dla efektywnego treningu jest nie tylko wzmacnianie, ale i rozciąganie w celu wypracowania harmonijnej sylwetki i sprawnego układu ruchu. Jak każdy ruch, stretching jest naturalnym lekarstwem i trzeba umieć go sobie dawkować.
Materiały:
„Kręgosłup w stresie” Jerzy Stodolny
„Rozciąganie odprężone” Paweł Caculin
„Skazany na trening 2” Paul Wade
„Stretching” Sven A. Solveborn